Giáp Minh Huyền, Tạ Thị Hồng, Hoàng Thị Thúy

Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương

 Tóm tắt : Chuỗi cung ứng (Supply Chain - GSC) đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thế giới hiện đại, được ví như "xương sống" của nền kinh tế toàn cầu. Chuỗi cung ứng toàn cầu có tầm quan trọng trong việc kết nối các nhà sản xuất, nhà cung cấp, nhà phân phối và người tiêu dùng trên toàn thế giới, giúp tạo ra dòng chảy hàng hóa và dịch vụ hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống con người. Bài viết phân tích chuỗi cung ứng xuất khẩu nông sản (XKNS) Việt Nam giai đoạn 2021–2025, làm rõ khái niệm, cấu trúc và vận hành, đồng thời đánh giá thực trạng từ góc quản trị chuỗi, chiến lược và chính sách. Trên cơ sở các hạn chế về vùng nguyên liệu, chi phí logistics, chế biến sâu và xu hướng phụ thuộc vào một số thị trường, nghiên cứu đề xuất các kiến nghị chính sách trọng tâm nhằm nâng cao hiệu quả quản trị, gia tăng giá trị nông sản và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Từ khóa: Chuỗi cung ứng; Nông sản; Xuất khẩu; Logistics; Giá trị gia tăng

1. Khái niệm chuỗi cung ứng xuất khẩu nông sản

Trong kinh tế nông nghiệp và thương mại quốc tế, chuỗi cung ứng nông sản được xem là một hệ thống liên kết các tác nhân nhằm đưa nông sản từ khâu sản xuất ban đầu đến thị trường tiêu thụ cuối cùng. Tiếp cận của FAO[1] và OECD nhấn mạnh rằng chuỗi cung ứng không chỉ bao gồm dòng hàng hóa qua các khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản và logistics, mà còn bao gồm các dòng thông tin và tài chính, cùng cơ chế phối hợp giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến, doanh nghiệp logistics, cơ quan kiểm định và nhà nhập khẩu.

Các nghiên cứu quốc tế về chuỗi giá trị nông sản (Gereffi, Kaplinsky & Morris[2]) mở rộng khái niệm chuỗi cung ứng theo hướng nhấn mạnh vai trò của tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc và quản trị chuỗi (governance), coi đây là các yếu tố quyết định khả năng tham gia và nâng cấp vị thế của quốc gia xuất khẩu trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trên cơ sở tổng hợp các tiếp cận hiện có, chuỗi cung ứng xuất khẩu nông sản (XKNS) được hiểu là một hệ thống liên kết đa tác nhân/thành phần vận hành xuyên biên giới, trong đó các khâu sản xuất, thu mua, chế biến, logistics và tiêu thụ quốc tế được tổ chức xoay quanh ba dòng vận hành cốt lõi: dòng vật chất, dòng thông tin và dòng tài chính. Chuỗi hướng tới tối ưu hóa giá trị gia tăng của nông sản thông qua chuẩn hóa chất lượng, giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao hiệu quả logistics nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Khái niệm này được sử dụng làm khung phân tích cho thực trạng chuỗi cung ứng XKNS Việt Nam giai đoạn 2021–2025, cho phép đánh giá có hệ thống về một số điểm nổi bật như: (i) quy mô và xu hướng phát triển chuỗi; (ii) cấu trúc thị trường và các đối tác chủ chốt; (iii) cơ cấu mặt hàng và năng lực đáp ứng tiêu chuẩn; và (iv) mức độ liên kết giữa các khâu cùng hiệu quả của hạ tầng – dịch vụ hỗ trợ.

Cách tiếp cận này tạo nền tảng nhận diện điểm nghẽn, xác định tiềm năng nâng cấp, phát triển chuỗi và đề xuất định hướng chính sách phù hợp trong giai đoạn tới.

Thông tin chi tiết bài viết tại đây

[1]. Food and Agriculture Organization (FAO), Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc

[2]. Gereffi, G. (1994) The Organisation of Buyer-Driven Global Commodity Chains: How U.S. Retailers Shape Overseas Production Networks. In: Gereffi, G. and Korzeniewicz, M., Eds., Commodity Clains and Global Capitalism, Praeger, Westport, 95-122.