Đặng Trương Hà Vy, Phạm Minh Tùng, Ngô Thị Thanh Huyền, Nguyễn Quang Huy,

TS Nguyễn Thị Kim Chi

Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội

 Tóm tắt: Trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, ngành hàng không – một trong những lĩnh vực phát thải cao – đang chịu áp lực chuyển đổi mạnh mẽ. Nghiên cứu này tập trung phân tích khả năng áp dụng mô hình quản lý bền vững Triple Bottom Line (TBL) với ba trụ cột Con người – Hành tinh – Lợi nhuận trong tích lũy tín chỉ carbon tại Vietnam Airlines, hướng tới mục tiêu Net Zero. Bằng phương pháp định tính và định lượng, nhóm nghiên cứu tiến hành khảo sát 383 nhân viên và phỏng vấn các chuyên gia trong lĩnh vực môi trường và quản trị bền vững, qua đó cho thấy nhận thức về phát triển bền vững ở mức tích cực nhưng hệ thống quản trị của Vietnam Airlines vẫn thiếu sự tích hợp giữa ba trụ cột TBL.

Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất lộ trình ba giai đoạn (2025–2030) với các KPIs cụ thể, áp dụng GHG Protocol, thành lập bộ phận chuyên trách và tăng cường truyền thông nội bộ nhằm hiện thực hóa chiến lược phát triển bền vững. Việc tích hợp mô hình TBL không chỉ hỗ trợ tích lũy tín chỉ carbon mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hình ảnh bền vững của Vietnam Airlines trên thị trường quốc tế.

Từ khóa: TBL, quản lý bền vững, Net Zero, tín chỉ carbon, Vietnam Airlines

 1. Đặt vấn đề

Biến đổi khí hậu và phát thải khí nhà kính là thách thức lớn của thế kỷ XXI, trong đó ngành hàng không dân dụng chiếm khoảng 2–3% lượng CO₂ toàn cầu. Khi nhu cầu vận tải tăng, các hãng hàng không phải chịu áp lực từ chính phủ, tổ chức quốc tế, nhà đầu tư và khách hàng về trách nhiệm môi trường và minh bạch hoạt động. Trên thế giới, ICAO triển khai CORSIA, EU áp dụng ETS cho hàng không, và các hãng như Singapore Airlines, Emirates hay Lufthansa đã tiên phong sử dụng nhiên liệu SAF, tối ưu đội bay và tham gia thị trường carbon – cho thấy phát triển bền vững là xu hướng tất yếu của ngành hàng không hiện đại.

Ở Việt Nam, Chính phủ cam kết đạt Net Zero vào năm 2050, ban hành Chiến lược tăng trưởng xanh và các nghị định 06/2022/NĐ-CP, 119/2025/NĐ-CP về thị trường tín chỉ carbon – dự kiến vận hành toàn diện từ năm 2028. Đây là nền tảng quan trọng nhưng cũng đặt ra thách thức cho Vietnam Airlines – doanh nghiệp phát thải lớn và mang tính biểu tượng quốc gia. Trong bối cảnh đó, mô hình Triple Bottom Line (TBL) với ba trụ cột Profit – People – Planet được xem là hướng tiếp cận phù hợp để cân bằng giữa phát triển kinh tế và trách nhiệm xã hội – môi trường. Tuy nhiên, ở Việt Nam, nghiên cứu về TBL trong hàng không còn hạn chế. Do vậy, nghiên cứu này phân tích khả năng áp dụng TBL trong tích lũy tín chỉ carbon tại Vietnam Airlines, đồng thời đề xuất hệ thống giải pháp và lộ trình triển khai hướng tới mục tiêu Net Zero 2050.

2. Tổng quan nghiên cứu

Mô hình Triple Bottom Line (TBL) do John Elkington (1994) đề xuất đã trở thành khung quản trị bền vững toàn cầu, nhấn mạnh cân bằng giữa ba trụ cột: kinh tế – xã hội – môi trường. Trong lĩnh vực hàng không, nhiều nghiên cứu (Walala & Mutinda, 2013; Becken & Mackey, 2017; Warnecke et al., 2019; Guan et al., 2022) khẳng định TBL giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm rủi ro môi trường và tăng tính minh bạch. Các hãng như Singapore Airlines, Emirates hay Lufthansa đã áp dụng TBL thông qua sử dụng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF), tối ưu đường bay và tham gia thị trường tín chỉ carbon.

Tín chỉ carbon là đơn vị tương ứng với 1 tấn CO₂e được giảm hoặc loại bỏ, giao dịch trên hai loại thị trường: bắt buộc (EU ETS, CORSIA) và tự nguyện (Verra, Gold Standard). Tại Việt Nam, theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP và 119/2025/NĐ-CP, sàn giao dịch tín chỉ carbon quốc gia dự kiến vận hành từ năm 2028, trong đó hàng không là lĩnh vực bắt buộc tham gia.

Tuy nhiên, các nghiên cứu trong nước mới dừng ở mức chính sách, chưa đi sâu phân tích việc ứng dụng TBL trong doanh nghiệp hàng không, đặc biệt gắn với tích lũy tín chỉ carbon. Vì vậy, nghiên cứu này được xem là tiên phongkhi vận dụng khung TBL để đề xuất lộ trình triển khai giai đoạn 2025–2030 cho Vietnam Airlines, góp phần hướng tới mục tiêu Net Zero 205 và hoàn thiện cơ sở lý luận về quản trị bền vững trong hàng không Việt Nam.

Chi tiết bài viết tại đây